Leczenie alkoholizmu – metody, objawy choroby, rodzaje alkoholizmu

Czym jest alkoholizm?

Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia alkoholizm to postępująca choroba, która powoli wyniszcza organizm, a nieleczona może prowadzić do śmierci. Uzależnienie od alkoholu powoduje spowolnienie funkcji układu nerwowego, daje fizyczne i psychiczne objawy, które zmuszają osobę uzależnioną do sięgania po kolejne dawki alkoholu. Negatywne skutki choroby alkoholowej nie ograniczają się wyłącznie do degradacji stanu zdrowia alkoholika. Choroba ta wywołuje szereg negatywnych skutków społecznych, socjalnych i psychologicznych.

Leczenie alkoholizmu: Na czym polega terapia antyalkoholowa?

Jak każda choroba przewlekła, także alkoholizm podlega leczeniu. Terapia alkoholowa ma na celu przygotowanie pacjenta do dalszej samodzielnej walki z chorobą i radzenia sobie z problemami dnia codziennego bez uciekania się do alkoholu.

Objawy choroby alkoholowej: Kiedy należy rozpocząć leczenie alkoholizmu?

Uzależnienie do alkoholu rozwija się powoli i, bardzo często, w sposób niewidoczny dla otoczenia osoby uzależnionej. Jednoznaczne objawy wskazujące na problem z alkoholem są przez otoczenie dostrzegane dopiero na etapie, na którym problem jest już poważny, a choroba zaawansowana. Większe szanse na zaobserwowanie wczesnych symptomów rozwoju uzależnienia ma najbliższe otoczenie alkoholika. Jednak w zdecydowanej większości przypadków, wszelkie próby zwrócenia osobie chorej uwagi na problem kończą się fiaskiem. Choroba alkoholowa w dalszym ciągu postrzegana jest przez Polaków jako powód do wstydu, dlatego wiele osób pijących przejawia tendencje do zaprzeczania problemowi i przyznaje się do uzależnienia, jeśli w ogóle, dopiero wtedy, kiedy alkohol jawnie niszczy ich zdrowie, psychikę i relacje z innymi.

Najczęstsze objawy choroby alkoholowej

Lista objawów wskazujących na rozwój choroby alkoholowej jest bardzo obszerna. Już 3 z wymienionych poniżej mogą świadczyć o tym, że dana osoba ma problem z piciem i nie kontroluje swojej relacji z alkoholem, w związku z czym wymaga profesjonalnej pomocy.

Do najczęściej obserwowanych objawów uzależnienia do alkoholu zalicza się:

• głód alkoholowy objawiający się ciągłym i niepohamowanym łaknieniem alkoholu,
• rosnącą tolerancję na działanie alkoholu objawiającą się koniecznością ciągłego zwiększania dawek w celu uzyskiwania takich samych efektów jak wcześniej,
• skoncentrowanie życia wokół alkoholu objawiające się koncentracją energii na zdobywaniu i spożywaniu alkoholu,
• rezygnacja z dotychczasowych zainteresowań i aktywności, hobby,
• zaniedbywanie relacji z innymi ludźmi,
• niewywiązywanie się z obowiązków,
• zaburzenia świadomości i pamięci objawiające się tzw. „dziurami w pamięci”,
• wahania nastrojów objawiające się szybkimi zmianami nastrojów i popadaniem w skrajne stany emocjonalne,
• sięganie po alkohol mimo świadomości, że jest on szkodliwy dla zdrowia i ma negatywny wpływ na życie,
• stosowanie alkoholu w postaci tzw. klina, a więc w celu złagodzenia skutków wcześniejszego picia,
• doświadczanie objawów zespołu abstynencyjnego.

Dowiedz się >> Jak alkohol niszczy organizm?

Alkoholizm: Jak rozpocząć leczenie uzależnienia?

W sytuacji, w której objawy wskazują na alkoholizm leczenie należy przeprowadzić przy wsparciu doświadczonych specjalistów. Samodzielne leczenia alkoholizmu w domu jest nieskuteczne. Po pomoc należy się zwrócić do:

• placówki służby zdrowia (terapia alkoholowa jest refundowana przez NFZ),
• prywatnego ośrodka leczenia uzależnień.

Należy przy tym pamiętać, iż na leczenie w państwowych placówkach zwykle się czeka. Dlatego najlepszą alternatywą jest terapia alkoholowa w prywatnym ośrodku leczenia uzależnień. Może być ona realizowana w trybie ambulatoryjnym lub stacjonarnym.

Warunkiem leczenia choroby alkoholowej jest zachowanie abstynencji (trzeźwości). Przed rozpoczęciem leczenia konieczne jest więc całkowite odstawienie alkoholu, a w wielu przypadkach także przeprowadzenie detoksu alkoholowego, którego celem jest oczyszczenie organizmu z toksyn i przywrócenie równowagi gospodarki jonowo-elektrolitowej.

Przeczytaj więcej >> Jak rozpocząć leczenie alkoholizmu?

Leczenie alkoholizmu: Na czym polega terapia antyalkoholowa?

Terapia alkoholowa (czasami wyszukiwania przez pacjentów pod hasłem terapia antyalkoholowa) składa się z psychoterapii indywidualnej i grupowej. Program leczenia jest realizowany etapowo. Terapeuci pracujący z osobami uzależnionymi sięgają po różne techniki i narzędzia terapeutyczne. Leczenie alkoholizmu nie wyklucza wsparcia farmakologicznego, zwłaszcza w początkowym okresie.

W tym miejscu na uwagę zasługuje jedna ważna informacja – uzależnienia od alkoholu nie da się skutecznie wyleczyć. Celem terapii jest więc przygotowanie pacjenta do dalszej samodzielnej walki z chorobą.

Jakie cele realizuje się podczas leczenia?

Leczenie alkoholizmu nie polega na wyleczeniu jednostki chorobowej, ale – jak już to zostało napisane – przygotowaniu pacjenta do dalszej walki, a właściwie życia z chorobą. Cel ten jest realizowany poprzez realizację całej gamy celów podrzędnych, takich jak:

• przerwanie cyklu uzależnienia, 
• przeprowadzenie detoksykacji organizmu, 
• określenie, zrozumienie i lecenie podstawowych przyczyn uzależnienia, jakimi mogą być problemy emocjonalne, psychiczne, społeczne czy środowiskowe, 
• edukacja w zakresie radzenia sobie ze stresem i wyzwaniami życiowymi bez sięgania po alkohol, 
• odbudowa zdrowia psychicznego i fizycznego, 
• poprawa relacji osobistych i społecznych, 
• motywacja do zachowania trzeźwości. 

Etapy leczenia

Terapia antyalkoholowa składa się z kilku etapów. Proces leczenia rozwija się stopniowo w oparciu o ustalone ramy. Jest to proces ukierunkowany, nad prawidłowym przebiegiem którego czuwa wykwalifikowany terapeuta, bardzo często zespół terapeutów odpowiedzialnych za realizację leczenia w ramach poszczególnych obszarów – terapii indywidualnej i grupowej.

Pierwszym, najważniejszym etapem leczenia osoby uzależnionej jest uświadomienie sobie problemu przez chorego i przyznanie się do niego. To punkt wyjścia dla dalszych działań diagnostycznych i terapeutycznych. Ważną rolę w procesie leczenia alkoholizmu odgrywa diagnostyka. Psychoterapeuta przeprowadza z chorym wywiad z wykorzystaniem testów psychologicznych, podczas gdy lekarz zleca przeprowadzenie podstawowych badań, których celem jest ocena ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Kolejny etap to dobór optymalnego sposobu terapii. Terapia jest dobierana w oparciu o dane dotyczące fazy choroby, stanu fizycznego i kondycji psychicznej osoby uzależnionej. Bardzo często w ramach leczenia łączy się zalety terapii indywidualnej i terapii grupowej. Oba te narzędzia przynoszą inny feedback, dzięki któremu osoba chora uczy się analizować i regulować własne emocje, jednocześnie zyskując świadomość, iż nie jest w swoich problemach osamotniona – inni mierzą się z podobnymi trudnościami.

Po zakończeniu terapii przygotowywany jest indywidualny program do stosowania po terapii. Obejmuje on m.in. zalecenie elementów terapii podtrzymującej, w tym uczestnictwo w spotkaniach i mityngach grup wsparcia. Indywidualny program może również zakładać kontynuację terapii indywidualnej. Opracowanie indywidualnego programu to bardzo ważny krok w przypadku osób, które zdecydowały się na leczenie w trybie stacjonarnym. Zakończenie terapii i opuszczenie ośrodka bardzo często niesie za sobą powrót do dawnego środowiska, które kojarzy się osobie uzależnionej z piciem i w którym nierzadko funkcjonują kompani do przysłowiowego kieliszka.

Terapia behawioralna a leczenie alkoholizmu 

Pewnego rodzaju złotym standardem leczenia alkoholizmu jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT). Terapia skupia się na zmianie negatywnych wzorców myślenia i zachowania, które przyczyniają się do nadużywania alkoholu. Jej celem jest nauczenie pacjentów nowych, zdrowszych sposobów radzenia sobie ze stresem, napięciem emocjonalnym i innymi czynnikami wyzwalającymi pragnienie spożycia alkoholu. 

Jak działa terapia poznawczo-behawioralna?

Terapia przede wszystkim pomaga pacjentom identyfikować i zmieniać negatywne, często irracjonalne przekonania i myśli, które prowadzą do picia. Pacjenci uczą się nowych umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, emocjami i stresorami bez uciekania się do alkoholu. Ponadto terapia pomaga w rozpoznawaniu i unikaniu sytuacji lub bodźców, które mogą wywołać chęć picia.

W praktyce terapia CBT jest często stosowana w połączeniu z innymi formami leczenia, takimi jak leczenie farmakologiczne, wsparcie grupowe i edukacja. Obok terapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu alkoholizmu stosuje się również terapię motywacyjną, trening umiejętności społecznych, terapię systemową rodzinną, terapię dialektyczno-behawioralną czy biofeedback. 

Ile trwa leczenie alkoholizmu?

Leczenie choroby alkoholowej to złożony i długotrwały proces. Czynniki decydujące o powodzeniu czy niepowodzeniu terapii mają w dużej mierze charakter indywidualny. Wpływają one również na to, jak długo trwa terapia alkoholowa. Jednym z podstawowych czynników determinujących skuteczność i okres trwania leczenia jest indywidualna motywacja pacjenta. Pozostałe to m.in. faza choroby i wsparcie najbliższych.

Przeczytaj więcej >> Ile trwa odwyk alkoholowy?

Czy można kogoś zmusić do podjęcia leczenia?

Przymusowe skierowanie na leczenie jest możliwe. Procedura wymaga wstąpienia na drogę formalną. Wniosek o skierowanie na przymusowe leczenie należy skierować do gminnej komisji problemów alkoholowych. Sam wniosek to jednak nie wszystko. Zgodnie z Ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, bliscy osoby uzależnionej wnioskujący o nakaz podjęcia leczenia powinni w tym celu zgromadzić odpowiednią dokumentację, która potwierdza, że spożywanie przez uzależnionego alkoholu:

• prowadzi do rozpadu funkcjonowania rodziny,
• wpływa negatywnie na osoby małoletnie,
• prowadzi do zaniedbywania obowiązków pracowniczych,
• powoduje częste zaburzanie porządku publicznego.

W sytuacji, w której chory odmawia dobrowolnego poddania się terapii antyalkoholowej, komisja kieruje go na przymusowe badanie do biegłego sądowego. Po rozważeniu opinii biegłego, sąd rejonowy może orzec przymusowe leczenie alkoholika. Maksymalnie trwa ono 2 lata i jest prowadzone w ośrodku zamkniętym.

Osobami uprawnionymi do złożenia wniosku o leczenie przymusowe są:

• partnerzy osoby uzależnionej,
• dorosłe dzieci,
• pracownicy MOPS,
• dalsza rodzina.