Niska samoocena dorosłych dzieci alkoholików
Spis treści
Samoocena lub poczucie własnej wartości to zbiór podstawowych odczuć towarzyszących nam w różnych obszarach naszego funkcjonowania. Samoocena kształtuje się pod wpływem wielu czynników, takich jak:
- oceny innych osób,
- nasze wyobrażenia na temat tego, jak oceniają nas inni,
- nasze postrzeganie samego siebie.
Największy wpływ na kształtowanie się samooceny wywierają warunki wychowawcze i relacje z opiekunami oraz środowisko edukacyjne.
Jak niska samoocena wpływa na nasze życie?
Wydawać by się mogło, że konstrukt psychiczny jakim jest samoocena czy poczucie własnej wartości nie powinno znacząco rzutować na zdolność osoby zdrowej do podejmowania różnego rodzaju aktywności. Tymczasem badania dowodzą, że niska samoocena jest czynnikiem decydującym o bardzo dużym znaczeniu zarówno na etapie wyboru poszczególnych aktywności, jak i kształtowania postawy względem realizowanych zadań i napotykanych trudności.
Osoby dysponujące niższą globalną samooceną w codziennym życiu przejawiają tendencje do stosowania strategii samoutrudniania. Strategie te są stosowane z obawy przed zmiana, w celu utrzymania spójnej struktury JA i dotychczasowej oceny siebie. W praktyce przekładają się na kolejne niepowodzenia i utwierdzają daną osobę w jej niskiej ocenie własnej.
Strategie samoutrudniania
Do podstawowych strategii samoutrudniania, które obserwuje się u osób z niższą globalną samooceną, w tym u dorosłych dzieci alkoholików zaliczamy:
- Unikanie porażki
Unikanie porażki bardzo często sprowadza się do tego, że osoba z niższą globalną samooceną stawia sobie poprzeczki na przeciętnym lub niskim poziomie. Zamiast chce zdać egzamin na piątkę, mówi sobie na przykład chcę zdać egzamin. W środowisku pracy takie podejście może przyjąć formę nie chcę być zwolniony, zamiast o wiele korzystniejszej formy chcę osiągać dobre wyniki w pracy.
- Unikanie odrzucenia
Osoby nisko oceniające siebie często kierują się formułą jak uniknąć odrzucenia, podczas gdy osoby o wysokiej samoocenie częściej postępują zgodnie z formułą jak być akceptowanym.
- Rezygnacja z zadań o wyższym poziomie ryzyka
Rezygnacja z zadań o wyższym poziomie ryzyka wiąże się z unikaniem np. aplikacji na atrakcyjne kierunki studiów czy stanowiska pracy. Osoba z niską samooceną działa zachowawczo, co często skutkuje podejmowaniem zatrudnienia w obszarach, które są poniżej jej rzeczywistych możliwości.
- Rezygnacja z zadań, które potencjalnie mogą być publicznie poniżające
Osoby z niską samooceną unikają sytuacji publicznego zabierania głosu. W konsekwencji powyższego nie mogą zajmować stanowisk, które wiążą się z kierowaniem zespołem ludzi.
- Niepodejmowanie zadań badających lub sprawdzających kompetencje, umiejętności, wiedzę
Ta strategia znacząco ogranicza możliwość dalszego rozwoju i podnoszenia kwalifikacji. Unikając zadań badających lub sprawdzających kompetencje osoby z niską samooceną nie poszukują nowej pracy, nie podejmują pracy w ramach samozatrudnienia i stronią od koleżeńskiej rywalizacji.
- Unikanie postawy asertywnej
Unikanie postawy asertywnej i wyznaczania własnych granic w relacji wynika przede wszystkim z obawy przed utratą akceptacji oraz lęku przed ewentualną konfrontacją.
Dorosłe dzieci alkoholików uzyskują wyraźnie niższe wyniki dotyczące swojej samooceny związanej z poczuciem bycia kochanym oraz poczuciem akceptacji i bycia lubianym. Mężczyźni z doświadczeniem DDA oceniają zdecydowanie niżej poczucie własnej kompetencji. Osoby z rodzin dotkniętych uzależnieniem posiadają również niższą samoocenę w zakresie atrakcyjności fizycznej i atrakcyjności seksualnej. Świadomość powyższych deficytów oraz ich źródła stanowi podstawę do rozwoju i zmiany, przede wszystkim do budowania własnej samooceny w oparciu niezaburzony obraz postrzegania siebie i tego, jak postrzega nas otoczenie.