Czym jest zespół abstynencyjny? Pomoc, objawy, leczenie

Zespół abstynencyjny, często określany jako zespół odstawienia, jest złożonym i trudnym stanem, którego doświadczają osoby, które w sposób nagły przestały przyjmować substancje psychoaktywne, takie jak alkohol, narkotyki czy opioidy. Zespół abstynencyjny niesie  objawy fizyczne i psychiczne, a ich nasilenie zależy od rodzaju substancji oraz długości i intensywności jej używania.

Zrozumienie mechanizmów działania zespołu abstynencyjnego oraz dostępnych metod leczenia jest istotne dla skutecznej pomocy osobom zmagającym się z uzależnieniem. Co to jest zespół abstynencyjny? Jakie są jego objawy w przypadku różnych substancji? Jak pomóc osobie zmagającej się z tą dolegliwością?

Co to jest zespół abstynencyjny?

Zespół abstynencyjny jest wynikiem fizjologicznej i psychologicznej adaptacji organizmu do regularnego przyjmowania substancji uzależniających. Kiedy przestajemy przyjmować daną substancję, organizm musi się przystosować do jej braku, co wiąże się z szeregiem nieprzyjemnych, a czasem nawet groźnych dla naszego zdrowia objawów. Objawy zespołu abstynencyjnego mogą się różnić zależnie od przyjmowanej substancji, w każdym przypadku występują natomiast niepokój, drżenie, nudności i bezsenność.

W zależności od przyjmowanej substancji psychoaktywnej wyróżniamy m.in.:

• alkoholowy zespół abstynencyjny,
• zespół abstynencyjny po marihuanie,
• zespół abstynencyjny powodowany przez opioidy,
• zespół abstynencyjny powodowany przez inne narkotyki.

Zespół abstynencyjny – objawy 

Substancje uzależniające wpływają na różne układy w ciele, w tym na układ sercowo-naczyniowy, pokarmowy i nerwowy. W związku z tym, nagłe odstawienie danej substancji może prowadzić do wystąpienia fizycznych objawów zespołu abstynencyjnego, takich jak drżenie, nadmierna potliwość, nudności, wymioty, biegunka, bóle mięśni i stawów. 

Analogicznie substancje psychoaktywne wpływają  na psychikę osoby uzależnionej. Ich nagłe odstawienie może powodować objawy psychiczne, w postaci lęku, stanów depresyjnych, drażliwości, bezsenności, a także silnego pragnienia zażycia substancji (głodu alkoholowego, głodu narkotykowego). 

Alkoholowy Zespół Abstynencyjny

Alkoholowy zespół abstynencyjny (AZA) jest stanem, który występuje u osób nagle przerywających lub znacznie ograniczających spożywanie alkoholu po okresie długotrwałego i intensywnego picia. AZA jest poważnym stanem medycznym, który wymaga odpowiedniego podejścia farmakologicznego i terapeutycznego. 

Mówiąc o objawach alkoholowego zespołu abstynencyjnego wyróżniamy objawy lekkie, umiarkowane i ciężkie. 

• Łagodne objawy AZA obejmują: drżenie rąk, bezsenność, lęk i niepokój, nudności i wymioty, nadmierne pocenie się, bóle głowy. 

• Umiarkowane objawy AZA obejmują: wzmożone drżenie ciała, dezorientacja, szybkie bicie serca, wysokie ciśnienie krwi, gorączka.

• Ciężkie objawy AZA obejmują: halucynacje, drgawki, delirium tremens. 

Zespół abstynencyjny po marihuanie

Choć marihuana jest często postrzegana jako mniej uzależniająca w porównaniu z innymi narkotykami, długotrwałe i regularne używanie może prowadzić do uzależnienia, a nagłe zaprzestanie jej używania może wywołać zespół abstynencyjny. Objawy zespołu abstynencyjnego po marihuanie mogą pojawić się w ciągu kilku dni od zaprzestania używania i zazwyczaj trwają od kilku dni do kilku tygodni. Najczęstsze objawy zespołu abstynencyjnego po marihuanie obejmują: bóle głowy, pocenie się, dreszcze i gorączkę, zmniejszony apetyt, zmęczenie i osłabienie, lęk i drażliwość, uczucie smutku, beznadziei i obniżenie nastroju, bezsenność, zwiększona wrażliwość na bodźce. 

Zespół abstynencyjny – Opioidy 

Zespół abstynencyjny po opioidach to zespół objawów fizycznych i psychicznych, które pojawiają się po nagłym odstawieniu lub znacznym zmniejszeniu dawki substancji opioidowej (np. morfiny, heroiny, oksykodonu, buprenorfiny). Jest to wynik uzależnienia fizycznego – organizm, przyzwyczajony do stałej obecności opioidu, reaguje silnym „buntowniczym” stresem, kiedy zostaje go pozbawiony.

Objawy zespołu abstynencyjnego po opioidach mogą wystąpić już po kilku godzinach od odstawienia i obejmują m.in.:

• silny niepokój, drażliwość, bezsenność, stany lękowe, depresję,
• bóle mięśni i kości, skurcze, drżenie,
• poty, dreszcze, gorączkę,
• łzawienie, kichanie, rozszerzenie źrenic,
• nudności, wymioty, biegunkę, bóle brzucha,
• przyspieszoną akcję serca, nadciśnienie.

Choć objawy te rzadko są zagrożeniem dla życia, są wyjątkowo uciążliwe i bolesne, co często prowadzi do nawrotu sięgania po substancję. 

Zespół abstynencyjny – leczenie 

Leczenie zespołu abstynencyjnego odgrywa istotną rolę w procesie zdrowienia z uzależnienia. Niezależnie od tego, czy czeka nas terapia alkoholowa czy odwyk narkotykowy, pierwszym krokiem w adresowaniu uzależnienia, jaki podejmie ośrodek leczenia uzależnień alkoholowych czy narkotykowych będzie leczenie zespołu abstynencyjnego, a mówiąc bardziej precyzyjnie łagodzenie jego nieprzyjemnych objawów. W przypadku leczenia alkoholowego bardzo często stosowane jest odtrucie alkoholowe, które – co do zasady – jest niczym innym, jak pomocą osobie uzależnionej w przejściu przez pierwszy etap odstawienia substancji psychoaktywnej. 

Osoby bliskie osób uzależnionych często zastanawiają się jak pomóc, kiedy w grę wchodzi zespół abstynencyjny. Obserwowane objawy odstawienia substancji psychoaktywnej – alkoholowy zespół abstynencyjny, zespół abstynencyjny po marihuanie, opiodiach i innych narkotykach – są bardzo nieprzyjemne, a nierzadko wręcz przerażające. Dlatego w takich sytuacjach warto skorzystać z profesjonalnej pomocy z zewnątrz – w szpitalu lub specjalistycznym ośrodku leczenia uzależnień.

Zespół abstynencyjny – Jak pomóc?

Leczenie zespołu abstynencyjnego wymaga kompleksowego podejścia, które obejmuje zarówno leczenie medyczne, jak i wsparcie psychologiczne. Skuteczne zarządzanie objawami odstawienia i zapobieganie nawrotom uzależnienia to główne cele terapii.

Pierwszym krokiem w adresowaniu objawów zespołu abstynencyjnego jest dokładna ocena stanu pacjenta. Lekarze i terapeuci przeprowadzają wywiady medyczne i psychologiczne, oceniają historię uzależnienia, stan zdrowia fizycznego i psychicznego pacjenta, a także określają nasilenie objawów odstawienia. Na tej podstawie opracowywany jest indywidualny plan terapii. 

Leczenie sensu stricte rozpoczyna się od detoksu, a więc procesu oczyszczenia organizmu z substancji uzależniających. Detoksykacja powinna odbywać się pod ścisłą kontrolą medyczną, aby zapewnić bezpieczeństwo pacjenta i złagodzić objawy odstawienia. W trakcie detoksykacji mogą być stosowane leki, które pomagają w łagodzeniu objawów odstawienia. Kolejnym krokiem jest planowanie długoterminowego leczenia. 

Zespół abstynencyjny – Leczenie w AlkoVIP

Leczenie zespołu abstynencyjnego wymaga odpowiednio dobranej terapii, dostosowanej do rodzaju substancji, czasu jej przyjmowania oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W przypadku cięższych postaci zespołu abstynencyjnego leczenie powinno odbywać się w warunkach stacjonarnych, pod ścisłą kontrolą lekarza. Główne elementy terapii to:

• Detoksykacja – pierwsza faza leczenia, polegająca na stopniowym oczyszczaniu organizmu z toksyn. Często wspomagana jest farmakoterapią łagodzącą objawy.

• Nawadnianie i wyrównanie elektrolitów – ma kluczowe znaczenie dla stabilizacji funkcji organizmu.

• Farmakoterapia wspomagająca – w zależności od objawów i substancji może obejmować leki uspokajające, przeciwlękowe, nasenne, przeciwdrgawkowe lub przeciwpsychotyczne.

• Wsparcie psychologiczne – leczenie zespołu abstynencyjnego to nie tylko aspekt fizyczny. Pacjenci otrzymują pomoc terapeutyczną, by lepiej radzić sobie z emocjami, lękiem i pokusami nawrotu.

Wczesne rozpoznanie objawów i szybkie wdrożenie leczenia znacząco zmniejsza ryzyko powikłań i pomaga w skutecznym przejściu do dalszych etapów terapii uzależnienia.