Leczenie uzależnień – na czym polega terapia uzależnień i jej etapy?
Terapia uzależnień
Uzależnienie jest nabytym stanem zaburzenia zdrowia psychicznego i fizycznego. Charakteryzuje się okresowym lub stałym przymusem wykonywania określonej czynności lub zażywania psychoaktywnej substancji chemicznej. Mianem uzależnienia określa się uzależnienie od alkoholu i narkotyków, jak również uzależnienie od zakupów, pracy czy seksu.
Terapia uzależnień ma na celu wsparcie osób uzależnionych w walce z uzależnieniem, niezależnie od tego, czy ma ono podłoże chemiczne czy behawioralne. W obu przypadkach chodzi bowiem o to samo – poczucie przyjemności warunkowane wyrzutem dopaminy w mózgu.
Rodzaje uzależnień
Problematyka leczenia uzależnień wymaga zgłębienia tematu rodzaju uzależnień. Jak już zaznaczyliśmy, uzależnienie jest stanem zaburzenia zdrowia psychicznego i fizycznego. American Psychiatric Association definiuje uzależnienie jako chorobę mózgu polegającą na kompulsywnym używaniu jakiejś substancji pomimo negatywnych konsekwencji. Wiemy jednak, że uzależnić można się praktycznie od wszystkiego, nie tylko substancji o właściwościach psychoaktywnych. Uzależniający jest także hazard, zakupy, pornografia czy stan wywoływany zastrzykiem adrenaliny.
Rozróżniamy dwa główne rodzaje uzależnień:
- uzależnienia chemiczne,
Uzależnienie chemiczne jest uzależnieniem od substancji. Najczęściej jest to uzależnienie od alkoholu, narkotyków, leków lub innych substancji psychoaktywnych.
- uzależnienia behawioralne.
Uzależnienie behawioralne to zachowanie kompulsywne, które powtarzamy nawet, jeśli tego nie chcemy. Jest ono dla nas szkodliwe lub wręcz niebezpieczne. Poza wspomnianymi wcześniej przykładami uzależnień behawioralnych wskazać tu można uzależnienie od częstego mycia rąk, uzależnienie od sportów ekstremalnych, uzależnienie od samookaleczania się. Spektrum uzależnień behawioralnych jest bardzo szerokie i zróżnicowane.
Wspólnym mianownikiem obu omówionych powyżej rodzajów uzależnień jest odczuwanie poczucia przyjemności. Poczucie to następuje w wyniku wyrzutu dopaminy w mózgu. Poczucie to jest krótkotrwałe i powierzchniowe, w związku tym osoba uzależniona sięga po substancję/zachowanie coraz częściej.
Czynniki ryzyka: Uzależnienie od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych
Uzależnienie od alkoholu jest jednym z najczęściej diagnozowanych i leczonych. Przyczyny uzależniania się poszczególnych jednostek od alkoholu i innych substancji są bardzo różnorodne. Czasami wystarczy presja ze strony rówieśników, innym razem kultura picia/palenia w danym kraju lub regionie, która normalizuje spożycie używek. Dodatkowymi czynnikami ryzyka w przypadku uzależnień są:
- dostępność substancji,
- sytuacja socjoekonomiczna osoby,
- historia rodzinna,
- wiek,
- płeć.
Leczenie uzależnień
Uzależnienie wpływa destruktywnie na jednostkę oraz jej otoczenie. Najbardziej dobitnym tego przykładem jest choroba alkoholowa, która ma negatywny wpływ na funkcjonowanie całej rodziny. Ratunkiem w takich sytuacjach jest leczenie uzależnień.
Terapia uzależnień to przede wszystkim proces psychologiczny. Jego celem jest resocjalizacja osób uzależnionych, a w rezultacie pomoc w powrocie do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie i wypracowanie sposobów radzenia sobie w codziennym życiu, by w efekcie zaprzestać sięgania po używki.
Skuteczność terapii jest uzależniona od wielu czynników, jednym z nich jest wybór odpowiedniej metody leczenia. Osoby borykające się z konkretnym uzależnieniem chemicznym lub behawioralnym mogą skorzystać m.in. z:
Cel terapii uzależnień
Wspomnieliśmy już, że podstawowym celem terapii uzależnień jest resocjalizacja osoby uzależnionej i nauczenie jej radzenia sobie w życiu bez „dopalacza”, a więc substancji czy aktywności, która wywołuje wyrzut dopaminy do mózgu. Cel ten należy uznać za cel nadrzędny leczenia. Jest on osiągany poprzez realizację mniejszych celów.
Każdy terapeuta dąży do tego, aby jego pacjent po terapii:
- wykazywał zdolność do utrzymania abstynencji;
- potrafił rozwiązywać problemy osobiste;
- rozwijał zdolność do zdrowego życia;
- zmierzał do polepszenia zdrowia psychicznego.
Leczenie uzależnień: Na czym polega terapia?
Pierwszym krokiem w leczeniu uzależnień jest wzbudzenie w osobie uzależnionej motywacji do podjęcia walki z chorobą. Najbliższym osób uzależnionych bardzo często wydaje się, że ryzyko utraty rodziny to doskonała motywacja zewnętrzna. Jednak wiele osób grozi odejściem, a mimo to cały czas zostaje. Czynnik, który miał być motywatorem traci swoją wartość… Terapeuci doświadczeni w prowadzeniu terapii uzależnień doskonale zdają sobie sprawę z tego, że najlepszą motywacją jest motywacja płynąca z wnętrza. Jej siłą napędową może być rodzina, kariera, hobby. Najważniejszym jest to, żeby to osoba uzależniona chciała podjąć walkę z chorobą i była zmotywowana do stawiania czoła trudnościom, które pojawią się na jej drodze.
Etapowe podejście do terapii uzależnień
Proces terapeutyczny w kontekście leczenia uzależnień możemy sprowadzić do trzech etapów:
- Etap pierwszy: Diagnoza i motywacja
- Etap drugi: Terapia podstawowa
- Etap trzeci: Terapia pogłębiona
W uzasadnionych przypadkach rozpoczęcie leczenia jest poprzedzane detoksykacją organizmu, czyli odtruciem. Dotyczy to tylko i wyłącznie uzależnień chemicznych nazywanych także fizycznymi, a więc uzależnień do substancji takich jak alkohol, narkotyki czy leki. Celem detoksykacji jest oczyszczenie organizmu z toksyn i przywrócenie naturalnej równowagi jego gospodarce jonowo-elektrolitowej.
Etap pierwszy: Diagnoza i motywacja
Etap pierwszy terapii leczenia uzależnień omówiliśmy już wcześniej. W tym miejscu możemy dodać, że dla wielu osób uzależnionych uświadomienie sobie problemu, nazwanie go i przyznanie przed sobą i najbliższymi, że problem jest faktyczny to najtrudniejszy element terapii. W większości przypadków na tym etapie włącza się mechanizm obronny, w rezultacie czego osoba uzależniona zaprzecza problemowi, racjonalizuje go lub obwinia innych za zaistniałe sytuacje i ich negatywne konsekwencje.
Etap drugi: Terapia podstawowa
Terapia podstawowa na ogół odbywa się na oddziałach terapii uzależnień bądź w zamkniętych prywatnych ośrodkach, takich jak Alko VIP. Ten etap leczenia obfituje w liczne zajęcia terapeutyczne – terapię grupową i indywidualną. Opiera się o schematyczny program pracy, który został skonstruowany przez doświadczonych specjalistów i praktyków.
Etap terapii podstawowej można dodatkowo podzielić na dwie części. Każda z nich realizuje inny cel. Pierwsza ma za zadanie uświadomić pacjentowi skutki, jakie niesie za sobą jego nałóg, tak aby w efekcie mógł on zrozumieć, do jakich konsekwencji może doprowadzić jego działanie. Druga służy nauce funkcjonowania w społeczeństwie bez używek. Pacjent uczy się nowych wzorców zachowań, interpretowania sytuacji i efektywnego rozwiązywania problemów.
Etap trzeci: Terapia pogłębiona
Terapia pogłębiona to etap leczenia uzależnień, który najczęściej pacjenci realizują w trybie ambulatoryjnym. Możecie się również spotkać z określeniem pogłębionej terapii odwykowej. Oba te terminy odnoszą się do działań terapeutycznych w postaci spotkań grupowych i indywidualnych, które mają miejsce już po zakończeniu pierwszego etapu leczenia, czyli terapii podstawowej. Podstawowa różnica między terapią podstawową a pogłębioną to dopasowanie tej drugiej do indywidualnych potrzeb pacjenta. Program spotkań oraz ich częstotliwość nie są już tak sztywne jak wcześniej, ale gdy tylko występuje taka potrzeba pacjent ma możliwość zwiększenia intensywności terapii i częstotliwości spotkań z terapeutą i uczestnictwa w zajęciach grupowych.
Etap terapii pogłębionej jest kluczowy dla zachowania trzeźwości/abstynencji. Dlatego tak ważnym jest realizowanie działań terapeutycznych w profesjonalnej placówce, która jest w stanie dopasować swój harmonogram pracy do rzeczywistych potrzeb pacjenta.